Wymagania edukacyjne dla klasy siódmej szkoły podstawowej do serii Chemia Nowej Ery

Numer lekcji

Temat lekcji

Cele lekcji

Liczba godzin na realizację

Treści nauczania

Wymagania edukacyjne

Wymagania szczegółowe podstawy programowej

podstawowe (P)

ponadpodstawowe (PP)

Substancje i ich przemiany

Zasady bezpiecznej pracy na lekcjach chemii

Uczeń:

poznaje przepisy BHP, regulamin pracowni i podstawowe wyposażenie

laboratoryjne.

· chemia jako nauka przyrodnicza

· przykłady zastosowań chemii w życiu codziennym

· nazwy wybranego szkła i sprzętu laboratoryjne oraz ich przeznaczenie

· zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej

· regulamin pracowni chemicznej

· sposób opisywania przeprowadzanych doświadczeń chemicznych

· wymagania i sposób oceniania stosowane przez nauczyciela

Uczeń:

· zna wymagania i sposób oceniania stosowane przez nauczyciela

· zalicza chemię do nauk przyrodniczych (A)

· określa, czym się zajmuje chemia (B)

· omawia podział chemii na organiczną i nieorganiczną (A)

· omawia, czym zajmuje chemia organiczna i nieorganiczna ( B)

· wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką przydatną ludziom (B)

· stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej (C)

· nazywa wybrane przykłady szkła i sprzętu laboratoryjnego oraz określa ich przeznaczenie (A)

· zna sposoby opisywania doświadczeń chemicznych (A)

Uczeń:

· podaje zastosowania wybranego sprzętu i szkła laboratoryjnego (C)

Uczeń:

I. 2) rozpoznaje znaki ostrzegawcze (piktogramy) stosowane przy oznakowaniu substancji niebezpiecznych; wymienia podstawowe zasady bezpiecznej pracy z odczynnikami chemicznymi

Właściwości substancji, czyli ich cechy charakterystyczne

Uczeń:

poznaje pojęcia: substancja, ciało fizyczne. Poznaje właściwości fizyczne i chemiczne substancji.

· substancje będące głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów, np.: soli kuchennej, cukru, mąki, wody, miedzi, żelaza

· badanie właściwości wybranych substancji

· właściwości fizyczne a chemiczne

Uczeń:

· wyjaśnia, czym ciało fizyczne różni się od substancji (B)

· odróżnia właściwości fizyczne od właściwości chemicznych (A)

· opisuje właściwości substancji, będących głównymi składnikami produktów stosowanych na co dzień (C)

· wyjaśnia, na czym polega zmiana stanu skupienia (B)

· wyjaśnia, co to są warunki normalne (B)

· bada niektóre właściwości substancji (C)

Uczeń:

· bada właściwości substancji (C)

· identyfikuje substancje na podstawie podanych właściwości (D)

Uczeń:

I. 1) opisuje właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów, np. soli kuchennej, cukru, mąki, wody […], miedzi […], żelaza; projektuje i przeprowadza doświadczenia, w których bada wybrane właściwości substancji

I. 3) opisuje stany skupienia materii

I. 4) tłumaczy, na czym polegają […] zmiany stanu skupienia

Gęstość substancji

Uczeń:

poznaje pojęcie gęstość. Przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: gęstość, masa i objętość. Przelicza jednostki.

· wzór na gęstość jako zależność między masą a objętością

· obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość

· przeliczanie jednostek objętości i masy

Uczeń:

· zna wzór na gęstość (A)

· przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość, objętość (C)

· porównuje doświadczalnie gęstość wody i oleju

· przelicza jednostki (C )

Uczeń:

· przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem wzoru na gęstość (C)

Uczeń:

I. 10) przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem pojęć: masa, gęstość i objętość

Rodzaje mieszanin i sposoby ich rozdzielania na składniki

Uczeń:

poznaje cechy oraz przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, a także prostych metod ich rozdzielania na składniki. Sporządza mieszaniny i dobiera odpowiednie metody ich rozdzielania.

· cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych

· różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny

· metody rozdzielania mieszanin na składniki w zależności od właściwości składników mieszaniny

· sporządzanie mieszanin o różnym składzie i rozdzielanie ich na składniki

Uczeń:

· dzieli substancje i je definiuje (A)

· rozróżnia substancje proste, złożone i mieszaniny (C)

· definiuje mieszaninę substancji (A)

· opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (B)

· podaje przykłady mieszanin (B)

· podaje przykłady mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (B)

· opisuje proste metody rozdzielania mieszanin na składniki (B)

· sporządza mieszaninę (B)

· planuje rozdzielanie mieszanin na składniki (C)

Uczeń:

· wskazuje wśród podanych przykładów mieszaninę jednorodną i mieszaninę niejednorodną (C)

· stosuje odpowiednie metody rozdzielania mieszanin dla podanego przykładu (C)

· projektuje doświadczenia pozwalające rozdzielić daną mieszaninę (inną niż na lekcji) (D)

· wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie (C)

· podaje sposób rozdzielenia wskazanej mieszaniny na składniki(C)

Uczeń:

I. 5) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych

I. 6) sporządza mieszaniny i dobiera metodę rozdzielania składników mieszanin (np. sączenie, destylacja, rozdzielanie cieczy w rozdzielaczu); wskazuje te różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie

Zjawisko fizyczne a reakcja chemiczna

Uczeń:

poznaje różnicę między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną. Rozpoznaje rodzaj przemian. Podaje przykłady i projektuje doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną.

· zjawisko fizyczne i reakcja chemiczna

· przykłady reakcji chemicznych i zjawisk fizycznych

· przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka

· doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną

Uczeń:

· definiuje zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną (A)

· podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych w otoczeniu człowieka (A)

· opisuje różnicę między zjawiskiem fizycznym a reakcją chemiczną (C)

· projektuje doświadczenie (przykłady z lekcji) ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną (C)

Uczeń:

· projektuje doświadczenia ilustrujące reakcję chemiczną (C)

· zapisuje obserwacje i formułuje wnioski dotyczące doświadczenia (C)

· wskazuje wśród podanych przykładów reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne (C)

Uczeń:

I. 4) tłumaczy, na czym polegają […] zmiany stanu skupienia

III. 1) opisuje i porównuje zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; projektuje i przeprowadza doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; na podstawie obserwacji klasyfikuje przemiany do reakcji chemicznych i zjawisk fizycznych

Pierwiastki i związki chemiczne

Uczeń:

poznaje pojęcia: pierwiastek chemiczny, związek chemiczny. Poznaje pochodzenie nazw pierwiastków chemicznych. Posługuje się podstawowymi symbolami chemicznymi. Odróżnia symbole chemiczne od wzorów związków chemicznych. Odróżnia związki chemiczne od mieszanin.

· pierwiastek chemiczny

· pochodzenie nazw pierwiastków chemicznych

· potrzeba wprowadzenia symboli chemicznych

· symbole pierwiastków chemicznych

· pierwiastek chemiczny a związek chemiczny

· związek chemiczny a mieszanina

Uczeń:

· definiuje pierwiastek chemiczny i związek chemiczny (A)

· podaje przykłady związków chemicznych (A)

· wyjaśnia potrzebę wprowadzenia symboli chemicznych (B)

· posługuje się symbolami chemicznymi pierwiastków: H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al, Pb, Sn, Ag, Au, Ba, Hg, Br, I (B)

· rozpoznaje pierwiastki i związki chemiczne (C)

· wyjaśni, co to jest wzór chemiczny (B)

· podaje przykłady mieszanin i związków chemicznych (B)

Uczeń:

· wyszukuje podane pierwiastki w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (C)

· wyjaśnia różnicę między pierwiastkiem chemicznym a związkiem chemicznym (C)

· wskazuje wśród różnych substancji mieszaninę i związek chemiczny (D)

· wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiem chemicznym i motywuje swój wybór (C)

· wyjaśnia, dlaczego mieszanina nie ma wzoru chemicznego

Uczeń:

I. 7) opisuje różnice między […] związkiem chemicznym lub pierwiastkiem

I. 9) posługuje się symbolami pierwiastków […]: H, C, N, O, Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl, K, Ca, Fe, Cu, Zn, Br, Ag, Sn, I, Ba, Au, Hg, Pb

Właściwości metali i niemetali

Uczeń:

poznaje podział pierwiastków chemicznych na metale i niemetale. Odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości. Opisuje korozję i metody zabezpieczania metali przed tym procesem.

· podział pierwiastków chemicznych na metale i niemetale

· właściwości metali i niemetali

· różnice między metalami i niemetalami

· stopy metali

· korozja

· sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem przedmiotów zawierających żelazo

Uczeń:

· dzieli pierwiastki chemiczne na metale i niemetale (B)

· podaje przykłady pierwiastków chemicznych (metali i niemetali) (C)

· charakteryzuje metale i niemetale (B)

· wyjaśnia, na czym polega korozja, a na czym rdzewienie (B)

· definiuje stopy metali (A)

· podaje różnice we właściwościach między stopami a metalami (B)

· potrafi zbadać niektóre właściwości metali (C)

· planuje doświadczenie, w którym zbada wpływ różnych czynników na metale (C)

· określa niektóre sposoby ochrony przed działaniem czynników środowiska przedmiotów zawierających żelazo (C)

Uczeń:

· odróżnia metale od niemetali na podstawie właściwości (C)

· proponuje sposoby zabezpieczania przed rdzewieniem produktów zawierających żelazo (C)

· wyjaśnia, dlaczego częściej używa się stopów metali niż czystych metali (C)

· projektuje doświadczenia, w których zbada właściwości metali (C)

· określa sposoby ochrony metali i ich stopów przed działaniem czynników środowiska (C)

Uczeń:

I. 3) opisuje stany skupienia materii

I. 8) klasyfikuje pierwiastki na metale i niemetale; odróżnia metale od niemetali na podstawie ich właściwości

IV. 4) wymienia czynniki środowiska, które powodują korozję; proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawierających żelazo przed rdzewieniem

10.

Podsumowanie wiadomości o substancjach i ich przemianach

11.

Sprawdzian wiadomości umiejętności z działu Substancje i ich przemiany

Składniki powietrza i rodzaje przemian, jakim ulegają

12.

Powietrze – mieszanina jednorodna gazów

Uczeń:

poznaje skład powietrza, jego właściwości i znaczenie w przyrodzie oraz nazwy pierwiastków chemicznych zaliczanych do gazów szlachetnych, ich właściwości i zastosowania.

Poznaje właściwości azotu – głównego składnika powietrza.

· znaczenie powietrza dla życia organizmów

· badanie składu powietrza

· skład powietrza

· składniki stałe i zmienne powietrza

· właściwości powietrza

· występowanie, właściwości i obieg azotu w przyrodzie

· pierwiastki chemiczne będące gazami szlachetnymi

· właściwości i zastosowania gazów szlachetnych

· obecność pary wodnej w powietrzu

· zjawisko higroskopijności

Uczeń:

· opisuje skład i właściwości powietrza (A)

· wymienia stałe i zmienne składniki powietrza (A)

· omawia znaczenie powietrza (A)

· bada skład powietrza (C)

· oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu znajdujących się np. w sali lekcyjnej (B)

· wymienia przykłady gazów szlachetnych (A)

· określa właściwości azotu i gazów szlachetnych (C)

· podaje niektóre zastosowania azotu i gazów szlachetnych (A)

· wykazuje obecność pary wodnej w powietrzu (C)

· definiuje zjawisko higroskopijności (A)

Uczeń:

· wyjaśnia, które składniki powietrza są stałe, a które zmienne (C)

· bada przybliżony skład powietrza (C)

· wykonuje obliczenia dotyczące zawartości procentowej poszczególnych składników powietrza (D)

· wykonuje obliczenia z wykorzystaniem gęstości składników powietrza (D)

· objaśnia obieg azotu w przyrodzie (C)

· określa rolę pary wodnej w powietrzu (C)

· projektuje doświadczenie wykrywające obecność pary wodnej w powietrzu (C)

· wyjaśnia zjawisko higroskopijności i jego zastosowanie (C)

Uczeń:

IV. 8) projektuje i przeprowadza doświadczenie potwierdzające, że powietrze jest mieszaniną; opisuje skład i właściwości powietrza

IV. 9) opisuje właściwości fizyczne gazów szlachetnych; wyjaśnia, dlaczego są one bardzo mało aktywne chemicznie; wymienia ich zastosowania

13.

14.

Tlen – najważniejszy składnik powietrza

Uczeń:

Poznaje metody otrzymywania tlenu, jego właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania. Poznaje pojęcia: tlenek, substrat, produkt, reakcje syntezy i analizy.

· otrzymywanie tlenu

· właściwości fizyczne i chemiczne tlenu

· znaczenie i zastosowanie tlenu

· tlenki i ich podział

· substraty i produkty reakcji

· reakcje analizy, syntezy, spalania

· słowny zapis przebiegu reakcji chemicznej

Uczeń:

· opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenu (C)

· opisuje sposób identyfikowania tlenu (B)

· definiuje reakcję analizy (A)

· wyjaśnia, na czym polega reakcja syntezy (B)

· wyjaśni, jaką reakcję nazywamy spalaniem (B)

· wyjaśnia, co to są substrat i produkt reakcji chemicznej (B)

· wskazuje substraty i produkty reakcji chemicznej (A)

· opisuje otrzymywanie tlenu (C)

· opisuje znaczenie tlenu (B)

· wymienia zastosowania tlenu(A)

· wyjaśnia, co to są tlenki i jak się one dzielą (B)

· wskazuje w zapisie słownym przebiegu reakcji chemicznej substraty i produkty, pierwiastki i związki chemiczne (C)

Uczeń:

· wyjaśnia, w jakich reakcjach możemy otrzymać tlen (C)

· projektuje doświadczenia: otrzymywanie tlenu, badanie właściwości tlenu (C)

· opisuje doświadczenie przeprowadzane na lekcji (C)

· określa rolę tlenu w życiu organizmów (C)

· projektuje doświadczenie o podanym tytule (rysuje schemat, zapisuje obserwacje i wnioski) (D)

· przewiduje wyniki niektórych doświadczeń na podstawie zdobytej wiedzy (D)

· zapisuje słownie przebieg reakcji chemicznej (C)

Uczeń:

IV. 1) projektuje i przeprowadza doświadczenie polegające na otrzymaniu tlenu oraz bada wybrane właściwości fizyczne i chemiczne tlenu; odczytuje z różnych źródeł (np. układu okresowego pierwiastków, wykresu rozpuszczalności) informacje dotyczące tego pierwiastka; wymienia jego zastosowania; pisze równania reakcji otrzymywania tlenu oraz równania reakcji tlenu z metalami i niemetalami […]

15.

16.

Tlenek węgla(IV)

Uczeń:

poznaje obieg tlenu i tlenku węgla(IV) w przyrodzie, właściwości fizyczne i chemiczne, zastosowania, metody otrzymywania i identyfikacji tlenku węgla(IV). Poznaje pojęcia: reakcja wymiany, reakcja charakterystyczna.

· obieg tlenu i tlenku węgla(IV) w przyrodzie

· proces fotosyntezy

· właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(IV)

· wykrywanie obecności tlenku węgla(IV) w powietrzu wydychanym z płuc

· reakcja charakterystyczna

· reakcja wymiany

· substraty i produkty reakcji wymiany

· zastosowania tlenku węgla(IV)

· właściwości tlenku węgla(II)

Uczeń:

· opisuje obieg tlenu i tlenku węgla(IV) w przyrodzie (B)

· opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(IV) (C)

· definiuje reakcję charakterystyczną (A)

· opisuje, jak wykryć obecność tlenku węgla(IV) w powietrzu wydychanym z płuc (C )

· definiuje reakcję wymiany (A)

· wyjaśnia, na czym polega reakcja wymiany (B)

· określa, jak wykryć tlenek węgla(IV)

· omawia sposób otrzymywania tlenku węgla(IV) na przykładzie reakcji spalania (C)

· wymienia zastosowania tlenku węgla(IV) (A)

· objaśnia, jak działa tlenek węgla(II) na organizm człowieka (B)

Uczeń:

· wykrywa obecność tlenku węgla(IV) w powietrzu wydychanym z płuc (C)

· otrzymuje tlenek węgla(IV) w reakcji węglanu wapnia z kwasem solnym (C)

· uzasadnia na podstawie reakcji magnezu z tlenkiem węgla(IV), że tlenek węgla(IV) jest związkiem chemicznym węgla i tlenu (D)

· planuje doświadczenie umożliwiające wykrycie obecności tlenku węgla(IV) w powietrzu wydychanym z płuc (C)

· wyjaśnia, co to jest woda wapienna (D)

· opisuje właściwości tlenku węgla(II) (C)

· wyjaśnia znaczenie procesu fotosyntezy dla człowieka (C)

· scharakteryzuje tlenek węgla(II) i jego wpływ na organizm człowieka (C)

Uczeń:

IV. 5) opisuje właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla(IV) oraz funkcję tego gazu w przyrodzie; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające otrzymać oraz wykryć tlenek węgla(IV) (np. w powietrzu wydychanym z płuc) […]

IV. 6) opisuje obieg tlenu […] w przyrodzie

17.

Wodór

Uczeń:

poznaje miejsca występowania i sposoby otrzymywania wodoru, jego właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania.

· występowanie wodoru

· otrzymywanie wodoru

· właściwości fizyczne i chemiczne wodoru

· zastosowania wodoru

Uczeń:

· wymienia, gdzie występuje wodór (A)

· podaje, w jaki sposób otrzymuje się wodór (reakcja kwasu z metalem) (A)

· opisuje właściwości fizyczne i chemiczne wodoru (B)

· określa sposób identyfikowania wodoru (C)

· wymienia zastosowania wodoru (A)

· zapisuje słownie przebieg reakcji otrzymywania wodoru z wody (C)

Uczeń:

· omawia sposoby otrzymywania wodoru (C)

· projektuje doświadczenie otrzymywania wodoru w reakcji kwasu chlorowodorowego z cynkiem, magnezu z parą wodną (C)

· uzasadnia na podstawie reakcji magnezu z parą wodną, że woda jest tlenkiem wodoru (D)

Uczeń:

IV. 7) projektuje i przeprowadza doświadczenie polegające na otrzymaniu wodoru oraz bada wybrane jego właściwości fizyczne i chemiczne; odczytuje z różnych źródeł (np. układu okresowego pierwiastków, wykresu rozpuszczalności) informacje dotyczące tego pierwiastka; wymienia jego zastosowania; pisze równania reakcji otrzymywania wodoru […]

18.

Zanieczyszczenia powietrza

Uczeń:

poznaje rodzaje, źródła i skutki zanieczyszczania powietrza oraz sposoby na to, jak można im zapobiegać.

· źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza

· efekt cieplarniany

· zapobieganie nadmiernemu zwiększaniu się efektu cieplarnianego

· dziura ozonowa

· zapobieganie powiększaniu się dziury ozonowej

· kwaśne opady

· sposoby postępowania umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami

Uczeń:

· wymienia podstawowe źródła i rodzaje zanieczyszczeń powietrza (B)

· określa skutki zanieczyszczenia powietrza (C)

· podaje przykłady substancji szkodliwych dla środowiska (B)

· wyjaśnia, co to są efekt cieplarniany, ozon, smog (B)

· opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej i kwaśnych opadów (C)

· podaje niektóre sposoby przeciwdziałania niekorzystnym zmianom zachodzącym w powietrzu (C)

Uczeń:

· określa zagrożenia wynikające z występowania nadmiernego efektu cieplarnianego, dziury ozonowej i kwaśnych opadów (C)

· proponuje sposoby ograniczenia czynników powodujących powstawanie kwaśnych opadów i zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej (D)

· planuje postępowanie umożliwiające ochronę powietrza przed zanieczyszczeniami (D)

· wskazuje zależność między rozwojem cywilizacji a występowaniem zagrożeń dla środowiska przyrodniczego (D)

Uczeń:

IV. 3) wskazuje przyczyny i skutki spadku stężenia ozonu w stratosferze ziemskiej; proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się „dziury ozonowej”

IV. 10) wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza; wymienia sposoby postępowania pozwalające chronić powietrze przed zanieczyszczeniami

19.

Rodzaje reakcji chemicznych

Uczeń:

poznaje pojęcia: reakcja egzoenergetyczna, reakcja endoenergetyczna, reakcja spalania. Rozpoznaje rodzaje reakcji chemicznych ze względu na efekt energetyczny.

· reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne

· przykłady reakcji egzoenergetycznych i endoenergetycznych

· przykłady reakcji syntezy, analizy i wymiany, spalania

· klasyfikacja reakcji chemicznej na podstawie zapisu słownego jej przebiegu

Uczeń:

· wymienia niektóre efekty towarzyszące reakcjom chemicznym (A)

· definiuje reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne (A)

· wyjaśnia, na czym polegają reakcje: syntezy, analizy, wymiany, spalania (B)

· określa typy reakcji chemicznych (B)

· podaje przykłady reakcji chemicznych danego typu (C)

Uczeń:

· podaje przykłady reakcji egzoenergetyczne i endoenergetycznych (C)

· podaje przykłady różnych typów reakcji chemicznych (C)

· zapisuje słownie przebieg różnych rodzajów reakcji chemicznych (C)

Uczeń:

III. 2) podaje przykłady różnych typów reakcji (reakcja syntezy, reakcja analizy, reakcja wymiany); wskazuje substraty i produkty

III. 4) definiuje pojęcia: reakcje egzotermiczne i reakcje endotermiczne; podaje przykłady takich reakcji

20.

Podsumowanie wiadomości o składnikach powietrza i rodzajach przemian, jakim ulegają

21.

Sprawdzian wiadomości z działu Składniki powietrza i rodzaje przemian, jakim ulegają

Atomy i cząsteczki

22.

Atomy i cząsteczki – składniki materii

Uczeń:

poznaje pojęcia: dyfuzja, ziarnistość materii, jednostka masy atomowej. Planuje i przeprowadza doświadczenia potwierdzające ziarnistość materii. Określa różnice w budowie mikroskopowej pierwiastków i związków chemicznych.

· ziarnista budowa materii

· zjawisko dyfuzji

· założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii

· różnica między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii

· atom a cząsteczka

· jednostka masy atomowej

· masy atomów i cząsteczek wyrażane w jednostkach masy atomowej

Uczeń:

· definiuje pojęcie materia (A)

· opisuje ziarnistą budowę materii (B)

· definiuje pojęcia atom i cząsteczka (A)

· wyjaśnia, czym atom różni się od cząsteczki (B)

· omawia poglądy na temat budowy materii (B)

· wymienia założenia teorii atomistyczno-cząsteczkowej budowy materii (A)

· wyjaśnia, na czym polega zjawisko dyfuzji (C)

· podaje przykłady zjawiska dyfuzji obserwowane w życiu codziennym (B)

· definiuje pojęcia jednostka masy atomowej (A)

Uczeń:

· planuje doświadczenie potwierdzające ziarnistość budowy materii (C)

· wyjaśnia różnice między pierwiastkiem a związkiem chemicznym na podstawie założeń atomistyczno-cząsteczkowej teorii budowy materii (C)

Uczeń:

I. 4) tłumaczy, na czym polegają zjawiska dyfuzji […]

II. 8) opisuje, czym różni się atom od cząsteczki[…]

23.

Masa atomowa, masa cząsteczkowa

Uczeń:

poznaje pojęcia: masa atomowa, masa cząsteczkowa. Określa masy atomowe pierwiastka chemicznego i oblicza masy cząsteczkowe pierwiastków i związków chemicznych. Interpretuje zapis symboli atomów i wzorów cząsteczek.

· jednostka masy atomowej

· odczytywanie mas atomowych z układu okresowego pierwiastków chemicznych

· obliczanie masy cząsteczkowej pierwiastków i prostych związków chemicznych

Uczeń:

· definiuje pojęcia masa atomowa, masa cząsteczkowa (A)

· odczytuje masy atomowe pierwiastków chemicznych z układu okresowego (C)

· oblicza masę cząsteczkową pierwiastków i prostych związków chemicznych (C)

Uczeń:

· oblicza masy cząsteczkowe związków chemicznych (C)

Uczeń:

II. 6) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach ([…] liczbę atomową, masę atomową […])

III. 6) oblicza masy cząsteczkowe pierwiastków występujących w formie cząsteczek i związków chemicznych

24.

Budowa atomu – nukleony i elektrony

Uczeń:

poznaje budowę atomu pierwiastka chemicznego oraz właściwości protonów, neutronów i elektronów. Poznaje pojęcia: liczba atomowa, liczba masowa, jądro atomowe,

powłoka elektronowa, elektrony walencyjne, nukleony, konfiguracja elektronowa, rdzeń atomowy.

· budowa atomu: jądro atomowe, powłoki elektronowe

· rdzeń atomowy

· skład atomu pierwiastka chemicznego: protony, neutrony, elektrony

· elektrony walencyjne, nukleony

· liczba atomowa i liczba masowa

· liczba protonów, neutronów i elektronów w atomie danego pierwiastka chemicznego (zapis )

· model (pełny i uproszczony) atomu pierwiastka chemicznego

· konfiguracja elektronowa (rozmieszczenie elektronów na powłokach) atomu pierwiastka chemicznego

Uczeń:

· opisuje jądro atomowe, powłoki elektronowe, rdzeń atomowy (B)

· opisuje i charakteryzuje skład atomu pierwiastka chemicznego (jądro: protony i neutrony, elektrony) (B)

· definiuje pojęcia elektrony walencyjne, nukleony

· wyjaśnia, co to są liczba atomowa, liczba masowa (A)

· ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie danego pierwiastka chemicznego, gdy znane są liczby atomowa i masowa (C)

· rysuje uproszczone modele atomów (proste przykłady) (C)

· zapisuje konfigurację elektronową (proste przykłady) (C)

Uczeń:

· oblicza maksymalną liczbę elektronów na powłokach (C)

· rysuje modele atomów (C)

· zapisuje konfiguracje elektronowe (C)

Uczeń:

II. 1) posługuje się pojęciem pierwiastka chemicznego jako zbioru atomów o danej liczbie atomowej Z

II. 2) opisuje skład atomu (jądro: protony i neutrony, elektrony) […]

II. 3) ustala liczbę protonów, elektronów i neutronów w atomie na podstawie liczby atomowej i masowej; stosuje zapis

25.

Izotopy

Uczeń:

poznaje pojęcie izotop. Zapoznaje się z wybranymi zastosowaniami izotopów.

· definicja izotopów

· izotopy wodoru

· budowa atomów izotopu wodoru

· pojęcie masa atomowa (średnia mas atomów danego pierwiastka chemicznego, z uwzględnieniem jego składu izotopowego)

· różnice w budowie atomów izotopów danego pierwiastka

· zastosowania izotopów

Uczeń:

· definiuje pojęcie izotop (A)

· wymienia rodzaje izotopów (A)

· wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru (B)

· nazywa izotopy wodoru (A)

· wyróżnia w zbiorze izotopy tego samego pierwiastka

· wymienia zastosowania izotopów (A)

Uczeń:

· definiuje pojęcie masy atomowej jako średniej masy atomów danego pierwiastka chemicznego z uwzględnieniem jego składu izotopowego i analizuje definicję (D)

· poszukuje informacji na temat zastosowań różnych izotopów (C)

Uczeń:

II. 4) definiuje pojęcie izotopu; opisuje różnice w budowie atomów izotopów, np. wodoru; wyszukuje informacje na temat zastosowań różnych izotopów

II. 5) stosuje pojęcie masy atomowej (średnia masa atomów danego pierwiastka, z uwzględnieniem jego składu izotopowego)

26.

Układ okresowy pierwiastków chemicznych

Uczeń:

poznaje budowę układu okresowego i prawo okresowości. Wykazuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków chemicznych położonych w tej samej grupie oraz zmiany we właściwościach pierwiastków położonych w tym samym okresie.

· prawo okresowości

· budowa układu okresowego

· twórca układu okresowego pierwiastków

· podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych zawarte w układzie okresowym pierwiastków (symbol chemiczny, nazwa, liczba atomowa, masa atomowa, rodzaj pierwiastka chemicznego – metal lub niemetal)

Uczeń:

· podaje nazwisko twórcy układu okresowego pierwiastków chemicznych (A)

· opisuje układ okresowy pierwiastków chemicznych (B)

· podaje prawo okresowości (A)

· odczytuje informacje o podanym pierwiastku z układu okresowego (proste przykłady) (C)

Uczeń:

· wyjaśnia prawo okresowości (C)

· odczytuje informacje o podanym pierwiastku chemicznym z układu okresowego (C)

Uczeń:

II. 2) […] na podstawie położenia pierwiastka w układzie okresowym określa liczbę powłok elektronowych w atomie oraz liczbę elektronów zewnętrznej powłoki elektronowej dla pierwiastków grup 1.–2. i 13.–18.; określa położenie pierwiastka w układzie okresowym (numer grupy, numer okresu)

II. 6) odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach (symbol, nazwę, liczbę atomową, masę atomową, rodzaj pierwiastka – metal lub niemetal)

27.

Zależność między budową atomu pierwiastka chemicznego a jego położeniem w układzie okresowym

Uczeń:

odczytuje z układu okresowego informacje o budowie atomu pierwiastka chemicznego. Poznaje zależność między położeniem pierwiastka chemicznego w układzie okresowym a jego charakterem chemicznym. Określa zmiany właściwości pierwiastków chemicznych w zależności od ich położenia w układzie okresowym.

· informacje na temat budowy atomu pierwiastka chemicznego na podstawie znajomości numeru grupy i numeru okresu w układzie okresowym oraz liczby atomowej

· związek między podobieństwem właściwości pierwiastków chemicznych należących do tej samej grupy układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych

· zmiana charakteru chemicznego (metale – niemetale) pierwiastków grup głównych w miarę zwiększania się numeru grupy i numeru okresu

Uczeń:

· wymienia, które grupy zaliczamy do głównych (A)

· odczytuje z układu okresowego podstawowe informacje o pierwiastkach chemicznych (B)

· korzystając z układu okresowego, określa liczbę protonów, elektronów, powłok elektronowych, elektronów walencyjnych, rodzaj pierwiastka chemicznego (metal, niemetal) (C)

· podaje rozmieszczenie elektronów w powłokach elektronowych (proste przykłady) (C)

· wykorzystuje informacje odczytane z układu okresowego pierwiastków chemicznych (C)

· wyjaśnia, jak zmieniają się właściwości pierwiastków wraz ze zmianą numeru grupy i okresu (B)

Uczeń:

· korzysta swobodnie z informacji zawartych w układzie okresowym pierwiastków chemicznych (C)

· podaje rozmieszczenie elektronów na powłokach elektronowych (C)

· analizuje informacje i wyjaśnia związek między podobieństwami właściwości pierwiastków chemicznych zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową ich atomów i liczbą elektronów walencyjnych (D)

· identyfikuje pierwiastki chemiczne na podstawie analizy niepełnych informacji o ich położeniu w układzie okresowym pierwiastków chemicznych i ich właściwościach (D)

· analizuje, jak zmienia się charakter chemiczny (metale – niemetale) pierwiastków grup głównych w miarę zwiększania się numeru grupy i numeru okresu (D)

Uczeń:

II. 7) wyjaśnia związek między podobieństwem właściwości pierwiastków należących do tej samej grupy układu okresowego oraz stopniową zmianą właściwości pierwiastków leżących w tym samym okresie (metale – niemetale) a budową atomów

28.

Podsumowanie wiadomości o atomach i cząsteczkach

29.

Sprawdzian wiadomości z działu Atomy i cząsteczki

Łączenie się atomów. Równania reakcji chemicznych

30.

31.

Wiązanie kowalencyjne

Uczeń:

poznaje pojęcia: wiązanie chemiczne, wiązanie kowalencyjne, elektroujemność. Poznaje mechanizm powstawania wiązania kowalencyjnego. Określa, w jakich związkach chemicznych występują wiązania kowalencyjne.

· rola elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów

· mała aktywność gazów szlachetnych

· wiązanie kowalencyjne (atomowe) na przykładzie cząsteczek H₂, Cl₂, N₂, CO₂, H₂O, HCl, NH₃

· wiązanie kowalencyjne

· wzór elektronowy

· wzory sumaryczne i strukturalne

Uczeń:

· opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów (B)

· podaje definicję wiązania kowalencyjnego (atomowego) (A)

· posługuje się symbolami pierwiastków chemicznych (C)

· wie, co to jest wzór elektronowy (A)

· odróżnia wzór sumaryczny od wzoru strukturalnego (C)

· zapisuje wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek (C)

· odczytuje ze wzoru chemicznego, z jakich pierwiastków chemicznych i ilu atomów składa się cząsteczka (C)

· podaje przykłady substancji o wiązaniu kowalencyjnym (B)

· podaje definicje wiązań kowalencyjnych: niespolaryzowanego i spolaryzowanego (A)

· podaje przykłady substancji o wiązaniach kowalencyjnych (atomowych): niespolaryzowanym, spolaryzowanym (B)

Uczeń:

· wyjaśnia reguły oktetu i dubletu elektronowego (C)

· wyjaśnia, dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie – na podstawie budowy ich atomów (C)

· opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych (atomowych) niespolaryzowanych – dla podanych przykładów (C)

· opisuje powstawanie wiązań kowalencyjnych (atomowych) spolaryzowanych dla podanych przykładów (C)

· określa rodzaj wiązania w cząsteczce (C)

· uzasadnia, dlaczego w danej cząsteczce występuje dany rodzaj wiązania kowalencyjnego (D)

Uczeń:

II. 8) opisuje, czym

różni się atom od cząsteczki;

interpretuje zapisy,

np. H₂, 2 H, 2 H₂

II. 9) opisuje funkcję

elektronów zewnętrznej

powłoki w łączeniu się

atomów; stosuje pojęcie elektroujemności do

określania rodzaju wiązań

(kowalencyjne […])

w podanych substancjach

II. 10) na przykładzie

cząsteczek H₂, Cl₂, N₂,

CO₂, H₂O, HCl, NH₃,

CH₄opisuje powstawanie

wiązań chemicznych;

zapisuje wzory sumaryczne

i strukturalne tych

cząsteczek

32.

Wiązanie jonowe

Uczeń:

poznaje pojęcia: jon, kation, anion, wiązanie jonowe. Poznaje mechanizm powstawania wiązania jonowego. Określa, w jakich związkach chemicznych występują wiązania jonowe.

· pojęcie jon

· rodzaje jonów i ich powstawanie z atomów na przykładach: Na, Mg, Al, O, Cl, S

· wiązanie jonowe

· mechanizm powstawania wiązania jonowego (NaCl, MgO)

· pojęcie elektroujemności

· elektroujemność pierwiastków a rodzaj wiązania chemicznego w cząsteczce (kowalencyjne, jonowe)

Uczeń:

· wymienia typy wiązań chemicznych (A)

· opisuje sposób powstawania jonów (B)

· definiuje pojęcia: jon, kation, anion (A)

· podaje definicję wiązania jonowego (A)

· podaje przykłady substancji o wiązaniu jonowym (B)

· definiuje elektroujemność (A)

· odczytuje elektroujemność dla podanych pierwiastków (C)

· wyjaśnia, jak wykorzystać elektroujemność do określenia rodzaju wiązania (B)

· określa rodzaj wiązania w cząsteczkach o prostej budowie (C)

Uczeń:

· zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów (C)

· opisuje mechanizm powstawania wiązania jonowego (C)

· określa typ wiązania chemicznego w podanym związku chemicznym (C)

· przewiduje typ wiązania chemicznego, wykorzystując elektroujemność pierwiastków chemicznych (D)

· w zbiorze cząsteczek wskazuje cząsteczki o wiązaniu jonowym (C)

Uczeń:

II. 9) opisuje funkcję elektronów zewnętrznej powłoki w łączeniu się atomów; stosuje pojęcie elektroujemności do określania rodzaju wiązań ([…] jonowe) w podanych substancjach

II. 11) stosuje pojęcie jonu (kation i anion) i opisuje, jak powstają jony; określa ładunek jonów metali (np. Na, Mg, Al) oraz niemetali (np. O, Cl, S); opisuje powstawanie wiązań jonowych (np. NaCl, MgO)

33.

Wpływ rodzaju wiązania na właściwości związku chemicznego

Uczeń:

poznaje wpływ rodzaju wiązania na właściwości związku chemicznego. Porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych.

· właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia, przewodnictwo elektryczne i cieplne)

· scharakteryzuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (B)

· porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (C)

· określa rodzaj wiązania w cząsteczce (C)

· wyjaśnia różnice między typami wiązań chemicznych (D)

· identyfikuje rodzaj wiązania w danej cząsteczce (C)

· opisuje zależność właściwości związku chemicznego od rodzaju występującego w nim wiązania chemicznego (D)

· porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia, przewodnictwo cieplne i elektryczne (C)

Uczeń:

II. 12) porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, rozpuszczalność w wodzie, temperatura topnienia i temperatura wrzenia, przewodnictwo ciepła i elektryczności)

34.

35.

Znaczenie wartościowości pierwiastków chemicznych przy ustalaniu wzorów i nazw związków chemicznych

Uczeń:

poznaje pojęcia: wartościowość, indeks stechiometryczny, współczynnik stechiometryczny. Odczytuje z układu okresowego wartościowości pierwiastków chemicznych grup głównych. Ćwiczy określanie wartościowości i pisanie wzorów oraz nazw związków chemicznych.

· definicja wartościowości

· odczytywanie wartościowości z układu okresowego pierwiastków chemicznych (grup 1., 2. i 13.–17.)

· wzory sumaryczne i strukturalne cząsteczek związków dwupierwiastkowych

· nazewnictwo prostych dwupierwiastkowych związków chemicznych

· interpretacja zapisów: H₂, 2 H, 2 H₂ itp.

· pojęcia: indeksy stechiometryczne i współczynniki stechiometryczne

Uczeń:

· definiuje pojęcie wartościowość (A)

· odczytuje z układu okresowego maksymalną (względem tlenu) wartościowość pierwiastków chemicznych grup 1., 2. i 13.–17. (C)

· wie, że wartościowość pierwiastków chemicznych w stanie wolnym wynosi 0 (B)

· wyznacza wartościowość pierwiastków chemicznych na podstawie wzorów sumarycznych (C)

· zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego na podstawie wartościowości pierwiastków chemicznych (C)

· określa na podstawie wzoru liczbę pierwiastków w związku chemicznym (C)

· interpretuje zapisy (odczytuje ilościowo i jakościowo proste zapisy), np. H₂, 2 H, 2 H₂ itp. (C)

· ustala nazwę prostego dwupierwiastkowego związku chemicznego na podstawie jego wzoru sumarycznego (C)

· ustala wzór sumaryczny prostego dwupierwiastkowego związku chemicznego na podstawie jego nazwy (C)

Uczeń:

· wykorzystuje pojęcie wartościowości (C)

· określa możliwe wartościowości pierwiastka chemicznego na podstawie jego położenia w układzie okresowym pierwiastków (maksymalna względem tlenu, względem wodoru) (C)

· wyznacza wartościowość pierwiastków chemicznych na podstawie wzorów związków chemicznych (C )

· podaje nazwy związków chemicznych na podstawie ich wzorów; zapisuje wzory związków chemicznych na podstawie ich nazw – dla przykładów o wyższym stopniu trudności (C)

Uczeń:

II. 13) określa na podstawie układu okresowego wartościowość (względem wodoru i maksymalną względem tlenu) dla pierwiastków grup: 1., 2., 13., 14., 15., 16. i 17.

II. 14) rysuje wzór strukturalny cząsteczki związku dwupierwiastkowego (o wiązaniach kowalencyjnych) o znanych wartościowościach pierwiastków

II. 15) ustala dla związków dwupierwiastkowych (np. tlenków): nazwę na podstawie wzoru sumarycznego, wzór sumaryczny na podstawie nazwy, wzór sumaryczny na podstawie wartościowości, wartościowość na podstawie wzoru sumarycznego

36.

37.

Prawo stałości składu związku chemicznego

Uczeń:

poznaje prawo stałości składu związku chemicznego. Wykonuje obliczenia z zastosowaniem tego prawa.

· prawo stałości składu związku chemicznego

· obliczenia z wykorzystaniem prawa stałości składu związku chemicznego

Uczeń:

· podaje treść prawa stałości składu związku chemicznego (A)

· przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem prawa stałości składu związku chemicznego (C)

· oblicza procentową zawartość pierwiastka chemicznego w związku chemicznym (proste przykłady) (C)

Uczeń:

· przeprowadza obliczenia na podstawie prawa stałości składu związku chemicznego (C)

· oblicza procentową zawartość pierwiastków chemicznych w związku chemicznym (C)

· ustala wzór związku chemicznego na podstawie stosunku mas pierwiastków stanowiących skład tego związku chemicznego (D)

Uczeń:

III. 7) stosuje do obliczeń prawo stałości składu […]

38.

39.

Równania reakcji chemicznych

Uczeń:

zapisuje, uzgadnia i interpretuje równania reakcji chemicznych.

· równanie reakcji chemicznej

· zapis równania reakcji chemicznej

· uzgadnianie równania reakcji chemicznych (współczynniki stechiometryczne)

· odczytywanie równania reakcji chemicznej

Uczeń:

· określa substraty i produkty reakcji chemicznej (C)

· rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji chemicznych (B)

· definiuje równanie reakcji chemicznej, współczynnik stechiometryczny (A)

· wyjaśnia znaczenie współczynnika stechiometrycznego i indeksu stechiometrycznego (C)

· uzgadnia współczynniki stechiometryczne w prostych przykładach równań reakcji chemicznych (C)

· zapisuje proste przykłady równań reakcji chemicznych (C)

· odczytuje proste równania reakcji chemicznych (C)

Uczeń:

· przedstawia modelowy schemat równania reakcji chemicznej (C)

· podaje przykłady równań reakcji dla określonego typu reakcji (C)

· zapisuje i odczytuje równania reakcji chemicznych o większym stopniu trudności (C)

Uczeń:

III. 3) zapisuje równania reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej […]; dobiera współczynniki stechiometryczne, stosując prawo zachowania masy i prawo zachowania ładunku

40.

Prawo zachowania masy

Uczeń:

poznaje prawo zachowania masy i doświadczalnie wykazuje jego słuszność. Wykonuje proste obliczenia z zastosowaniem prawa zachowania masy.

· prawo zachowania masy

· obliczenia z zastosowaniem prawa zachowania masy

Uczeń:

· podaje treść prawa zachowania masy (A)

· przeprowadza proste obliczenia z zastosowaniem prawa zachowania masy (C)

Uczeń:

· przeprowadza obliczenia na podstawie prawa zachowania masy (C)

· udowadnia doświadczalnie, że masa substratów jest równa masie produktów(C)

Uczeń:

III. 3) zapisuje równania reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej i jonowej; dobiera współczynniki stechiometryczne, stosując prawo zachowania masy i prawo zachowania ładunku

III. 7) stosuje do obliczeń […] prawo zachowania masy […]

41.

42.

Obliczenia stechiometryczne

Uczeń:

odczytuje informacje ilościowe z równań reakcji chemicznych. Wyznacza stosunek masowy substratów w reakcjach chemicznych. Wykonuje obliczenia stechiometryczne.

· zapisy równań reakcji chemicznych

· obliczenia stechiometryczne

Uczeń:

· przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem równań reakcji chemicznych (C)

Uczeń:

· wykonuje obliczenia stechiometryczne (C)

· rozwiązuje trudniejsze zadania dotyczące praw: zachowania masy, stałości składu związku chemicznego (D)

Uczeń:

I. 9) posługuje się symbolami pierwiastków i stosuje je do zapisywania wzorów chemicznych: H, C, N, O, Na, Mg, Al, Si, P, S, Cl, K, Ca, Fe, Cu, Zn, Br, Ag, Sn, I, Ba, Au, Hg, Pb

III. 7) stosuje do obliczeń prawo stałości składu i prawo zachowania masy (wykonuje obliczenia związane ze stechiometrią wzoru chemicznego i równania reakcji chemicznej)

43.

Podsumowanie wiadomości o łączeniu się atomów i równaniach reakcji chemicznych

44.

Sprawdzian wiadomości z działu Łączenie się atomów. Równania reakcji chemicznych

Woda i roztwory wodne

45.

Woda – właściwości i jej rola w przyrodzie

Uczeń:

poznaje właściwości fizyczne wody, jej rolę i występowanie w przyrodzie. Omawia sposoby racjonalnego gospodarowania wodą.

· właściwości i znaczenie wody w przyrodzie

· rodzaje wód w przyrodzie

· woda destylowana

· wpływ ciśnienia atmosferycznego na wysokość temperatury wrzenia wody

· źródła zanieczyszczeń wód naturalnych

· sposoby racjonalnego gospodarowania wodą

· sposoby usuwania zanieczyszczeń z wód

Uczeń:

· wymienia i charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie (B)

· omawia obieg wody w przyrodzie (B)

· definiuje wodę destylowaną (A)

· wymienia stany skupienia wody (A)

· nazywa przemiany stanów skupienia wody (A)

· opisuje właściwości wody (A)

· podaje przykłady zanieczyszczeń wód naturalnych (A)

· określa niektóre źródła zanieczyszczeń wód naturalnych (C)

· proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą (C)

Uczeń:

· wymienia sposoby otrzymywania wody (C)

· analizuje wpływ ciśnienia atmosferycznego na wartość temperatury wrzenia wody (D)

· wyjaśnia, co to jest woda destylowana i czym się różni od wód występujących w przyrodzie (C)

· wymienia źródła zanieczyszczeń wód (B)

· wymienia niektóre zagrożenia wynikające z zanieczyszczenia wód naturalnych(C)

· wymienia sposoby przeciwdziałania zanieczyszczaniu wód (C)

· omawia metody usuwania zanieczyszczeń z wód (C)

Uczeń:

I. 3) opisuje stany skupienia materii

46.

Woda jako rozpuszczalnik

Uczeń:

poznaje pojęcia: rozpuszczalnik, roztwór, substancja rozpuszczona, dipol.

Wyjaśnia proces rozpuszczania. Poznaje budowę cząsteczki wody.

· zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie

· proces rozpuszczania

· budowa cząsteczki wody

· rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych

· pojęcia: roztwór, rozpuszczalnik, substancja rozpuszczana

· wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałych w wodzie

Uczeń:

· zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny cząsteczki wody (A)

· opisuje budowę cząsteczki wody (B)

· nazywa rodzaj wiązania występującego w cząsteczce wody (A)

· definiuje pojęcie dipol (A)

· wyjaśnia, co to jest cząsteczka polarna (B)

· identyfikuje cząsteczkę wody jako dipol (B)

· dzieli substancje na dobrze i słabo rozpuszczalne oraz praktycznie nierozpuszczalne w wodzie (A)

· podaje przykłady substancji, które rozpuszczają się i nie rozpuszczają się w wodzie (A)

· wyjaśnia, na czym polegają procesy rozpuszczania i mieszania (C)

· definiuje roztwór (A)

· definiuje pojęcia rozpuszczalnik i substancja rozpuszczana (A)

· określa, dla jakich substancji woda jest dobrym rozpuszczalnikiem (C)

· wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie (A)

· projektuje i przeprowadza doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałych w wodzie (C)

Uczeń:

· wyjaśnia, na czym polega tworzenie się wiązania kowalencyjnego spolaryzowanego w cząsteczce wody (C)

· omawia budowę polarną cząsteczki wody (C)

· określa właściwości wody wynikające z jej budowy polarnej (C)

· wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest, a dla innych nie jest rozpuszczalnikiem (C)

· przedstawia za pomocą modeli proces rozpuszczania się w wodzie substancji, np. chlorku sodu, chlorowodoru (C)

· porównuje rozpuszczalność w wodzie związków kowalencyjnych i jonowych (D)

· wyjaśnia, jak te czynniki wpływają na szybkość rozpuszczania substancji stałej w wodzie (B)

Uczeń:

I. 4) tłumaczy, na czym polegają zjawiska […] rozpuszczania, zmiany stanu skupienia

V. 1) opisuje budowę cząsteczki wody oraz przewiduje zdolność do rozpuszczania się różnych substancji w wodzie oraz przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie […]

V. 2) podaje przykłady substancji, które nie rozpuszczają się w wodzie […]

V. 3) projektuje i przeprowadza doświadczenia dotyczące rozpuszczalności różnych substancji w wodzie

V. 4) projektuje i przeprowadza doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania się substancji stałych w wodzie

47.

Rodzaje roztworów

Uczeń:

poznaje rodzaje roztworów w zależności od: stanu skupienia rozpuszczalnika oraz substancji rozpuszczanej, ze względu na ilość substancji rozpuszczonej (roztwory nasycone, nienasycone). Poznaje podział mieszanin ze względu na wielkość cząstek substancji rozpuszczonej (roztwory właściwe, koloidy, zawiesiny). Analizuje wpływ temperatury, mieszania i stopnia rozdrobnienia substancji na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie.

· pojęcia: roztwór nasycony, roztwór nienasycony, roztwór stężony, roztwór rozcieńczony

· różnice między roztworami: rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym

· przykłady substancji tworzących z wodą roztwory właściwe

· pojęcia: zawiesina, koloid

· podaje przykłady substancji tworzących z wodą koloidy i zawiesiny

Uczeń:

· definiuje pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina (A)

· definiuje pojęcia: roztwór nasycony, roztwór nienasycony (A)

· definiuje pojęcia: roztwór stężony, roztwór rozcieńczony (A)

· definiuje pojęcie krystalizacja (A)

· określa, jak można przeprowadzić krystalizację (C)

· wymienia sposoby otrzymywania roztworu nienasyconego z nasyconego i otrzymywania roztworu nasyconego z nienasyconego (B)

· podaje przykłady substancji, które tworzą roztwory właściwe (B)

· podaje przykłady substancji, które tworzą koloidy lub zawiesiny (B)

· wymienia różnice między roztworem właściwym a zawiesiną (B)

· opisuje różnice między roztworami: rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym (B)

· określa, na czym polega krystalizacja (C)

Uczeń:

· porównuje rozmiary cząstek substancji wprowadzonych do wody i znajdujących się w roztworze właściwym, koloidzie, zawiesinie (C)

· planuje doświadczenie sprawdzające, czy roztwór jest nasycony czy nienasycony (C)

Uczeń:

I. 5) opisuje cechy mieszanin jednorodnych i niejednorodnych

V. 2) podaje […] przykłady substancji, które rozpuszczają się w wodzie, tworząc roztwory właściwe; podaje przykłady substancji, które z wodą tworzą koloidy i zawiesiny

V. 5) definiuje pojęcie rozpuszczalność; podaje różnice między roztworem nasyconym i nienasyconym

48.

49.

Rozpuszczalność substancji w wodzie

Uczeń:

poznanie pojęcie rozpuszczalność i wykonuje obliczenia związane z rozpuszczalnością. Korzysta z wykresów i tabel rozpuszczalności substancji w wodzie.

· pojęcie rozpuszczalność substancji

· wykres rozpuszczalności

· korzystanie z wykresów rozpuszczalności (lub tabel) różnych substancji

· obliczenia z wykorzystaniem wykresów rozpuszczalności

Uczeń:

· definiuje pojęcie rozpuszczalność (A)

· wymienia czynniki, które wpływają na rozpuszczalność (A)

· wyjaśnia, co to jest wykres (krzywa) rozpuszczalności (B)

· odczytuje z wykresu (krzywej) rozpuszczalności rozpuszczalność danej substancji w podanej temperaturze (C)

· porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze (C)

· oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze (C)

· określa na podstawie danych z zadania i wykresu rozpuszczalności rodzaj powstałego roztworu – nasycony, nienasycony (C )

Uczeń:

· posługuje się sprawnie wykresem rozpuszczalności (C)

· dokonuje obliczeń z wykorzystaniem wykresów rozpuszczalności (C)

Uczeń:

V. 6) odczytuje rozpuszczalność substancji z tabeli rozpuszczalności lub z wykresu rozpuszczalności; oblicza masę substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze

50.

51.

52.

Stężenie procentowe roztworu

Uczeń:

poznaje pojęcie stężenie procentowe roztworu. Oblicza stężenia procentowe z wykorzystaniem wzoru oraz proporcji. Wykonuje obliczenia z uwzględnieniem stężeń roztworów o znanej gęstości.

· definicja stężenia procentowego roztworu

· obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość

· stężenie procentowe roztworu nasyconego a rozpuszczalność

· zmniejszenie lub zwiększenie stężenia roztworów

Uczeń:

· definiuje stężenie procentowe roztworu (A)

· podaje wzór opisujący stężenie procentowe (A)

· wykonuje proste obliczenia z wykorzystaniem stężenia procentowego, masy substancji, masy rozpuszczalnika, masy roztworu (C)

· oblicza masę substancji rozpuszczonej lub masę roztworu, znając stężenie procentowe roztworu (C)

· wymienia sposoby zmniejszania i zwiększania stężenia procentowego roztworów (B)

· wyjaśnia, jak sporządza się roztwór o określonym stężeniu procentowym (np. 200 g 10-procentowego roztworu soli kuchennej) (C)

Uczeń:

· oblicza masę wody (rozpuszczalnika), znając masę roztworu i jego stężenie procentowe (C)

· rozwiązuje zadania rachunkowe dotyczące stężenia procentowego – z wykorzystaniem gęstości (C)

· oblicza stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze

(z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) (C)

· oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znając stężenie procentowe jej roztworu nasyconego w tej temperaturze (D)

· oblicza stężenie procentowe roztworu powstałego przez zatężenie lub przez rozcieńczenie roztworu (C)

· wymienia czynności, które należy wykonać, aby sporządzić określoną ilość roztworu o określonym stężeniu procentowym (C)

Uczeń:

V. 7) wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć: rozpuszczalność, stężenie procentowe (procent masowy), masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu, gęstość roztworu (z wykorzystaniem tabeli rozpuszczalności lub wykresu rozpuszczalności)

Podsumowanie wiadomości o wodzie i roztworach wodnych

Sprawdzian wiadomości z działu Woda i roztwory wodne

Tlenki i wodorotlenki

55.

Tlenki metali i niemetali

Uczeń:

poznaje wzory sumaryczne, sposoby otrzymywania, właściwości fizyczne i zastosowania wybranych tlenków.

· budowa tlenków

· wzory i nazwy tlenków

· sposoby otrzymywania tlenków

· właściwości fizyczne i zastosowania wybranych tlenków

· pojęcie katalizator

Uczeń:

· definiuje tlenki (A)

· dokonuje podziału tlenków(A)

· rozróżnia tlenki metali i niemetali

· zapisuje wzory sumaryczne tlenków (C)

· podaje nazwy tlenków (C)

· podaje sposób otrzymywania tlenków (B)

· zapisuje proste równania reakcji (C)

· określa właściwości i niektóre zastosowania wybranych tlenków (C)

· definiuje katalizator (A)

Uczeń:

· podaje przykłady tlenków różnego typu (A)

· zapisuje wzory tlenków (C)

· podaje nazwy tlenków (C)

· podaje przykłady katalizatorów reakcji (A)

· opisuje rolę katalizatora podczas reakcji (C)

· podaje przykład reakcji z zastosowaniem katalizatora (C)

Uczeń:

III. 5) wskazuje wpływ katalizatora na przebieg reakcji chemicznej; na podstawie równania reakcji lub opisu jej przebiegu odróżnia reagenty (substraty i produkty) od katalizatora

IV. 2) opisuje właściwości fizyczne oraz zastosowania wybranych tlenków (np. tlenku wapnia, tlenku glinu, tlenków żelaza, tlenków węgla, tlenku krzemu(IV), tlenków siarki)

56.

Elektrolity i nieelektrolity

Uczeń:

poznaje pojęcia: elektrolit, nieelektrolit, wskaźniki kwasowo-zasadowe, odczyn. Odróżnia odczyn roztworu na podstawie barwy wskaźników. Omawia zastosowania wskaźników: oranżu metylowego, uniwersalnych papierków wskaźnikowych, fenoloftaleiny do określania odczynu.

· pojęcia: elektrolit, nieelektrolit, wskaźniki

· przewodnictwo elektryczne różnych substancji rozpuszczonych w wodzie

· wskaźniki (fenoloftaleina, oranż metylowy, uniwersalny papierek wskaźnikowy)

· wpływ różnych substancji zawartych w roztworach na zmianę barwy wskaźników

· rodzaje odczynu roztworu (kwasowy, zasadowy, obojętny)

· zastosowanie wskaźników odczynu

· doświadczalnie rozróżnianie odczynów kwasowego i zasadowego roztworu za pomocą wskaźników

Uczeń:

· definiuje elektrolit i nieelektrolit (A)

· wymienia odczyny roztworów

· wyjaśnia pojęcie wskaźnik odczynu (B)

· określa barwy wskaźników w zależności od odczynu roztworu (C)

· opisuje zastosowania wskaźników (B)

· odróżnia doświadczalnie odczyn roztworu, stosując wskaźniki (C)

Uczeń:

· projektuje doświadczenie badające przewodnictwo elektryczne roztworów (C)

· planuje doświadczenie pozwalające rozróżnić kwasy i zasady za pomocą wskaźników (C)

Uczeń:

V. 4) […] definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit; […]

V. 5) wskazuje na zastosowania wskaźników, np. fenoloftaleiny, oranżu metylowego, uniwersalnego papierka wskaźnikowego; rozróżnia doświadczalnie roztwory […] wodorotlenków za pomocą wskaźników

V. 6) wymienia rodzaje odczynu roztworu; określa i uzasadnia odczyn roztworu (kwasowy, zasadowy, obojętny)

57.

Wzory i nazwy wodorotlenków

Uczeń:

poznaje pojęcie wodorotlenek i omawia budowę tej grupy związków chemicznych.

· budowa wodorotlenków

· wzory i nazwy wodorotlenków

Uczeń:

· definiuje wodorotlenek (A)

· zapisuje wzór i nazywa grupę charakterystyczną dla wodorotlenków, podaje jej wartościowość (C)

· zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków (C)

· nazywa wodorotlenki (C)

Uczeń:

· objaśnia budowę wodorotlenków (B)

· zapisuje wzory i nazywa wodorotlenki (C)

Uczeń:

VI. 1) rozpoznaje wzory wodorotlenków […]; zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenków: NaOH, KOH, Ca(OH)₂, Al(OH)₃, Cu(OH)₂ […]

58.

Wodorotlenek sodu, wodorotlenek potasu

Uczeń:

poznaje sposoby otrzymywania, właściwości oraz zastosowania wodorotlenków sodu i potasu.

· wzory sumaryczne wodorotlenków sodu i potasu

· otrzymywanie wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu

· równania reakcji otrzymywania wodorotlenków sodu i potasu

· właściwości wodorotlenków sodu i potasu

· zastosowania wodorotlenków sodu i potasu

Uczeń:

· wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z zasadami (A)

· opisuje budowę wodorotlenków (B)

· zapisuje wzory sumaryczne wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu (C)

· opisuje właściwości i zastosowania wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu (B)

· podaje przykłady zastosowania wodorotlenku sodu oraz wodorotlenku potasu (B)

· wymienia dwie główne metody otrzymywania wodorotlenków (A)

· zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku sodu i wodorotlenku potasu (C)

Uczeń:

· wyjaśnia, dlaczego podczas pracy z zasadami należy zachować szczególną ostrożność (C)

· planuje doświadczenie, w którego wyniku można otrzymać wodorotlenek sodu lub wodorotlenek potasu (D)

· opisuje doświadczenie badania właściwości wodorotlenku sodu przeprowadzone na lekcji (C)

Uczeń:

VI. 2) projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek (rozpuszczalny i trudno rozpuszczalny w wodzie), […] (np. NaOH […]); zapisuje odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej

VI. 3) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków […] (np. NaOH […])

59.

Wodorotlenek wapnia

Uczeń:

poznaje sposoby otrzymywania, właściwości oraz zastosowania wodorotlenku wapnia.

· wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia

· otrzymywanie wodorotlenku wapnia

· właściwości wodorotlenku wapnia

· zastosowania wodorotlenku wapnia

Uczeń:

· zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku wapnia (C)

· opisuje właściwości wodorotlenku wapnia (B)

· wymienia najważniejsze zastosowanie wodorotlenku wapnia (B)

· wyjaśnia pojęcia: woda wapienna, wapno palone, wapno gaszone (B)

· zapisuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenku wapnia (C)

Uczeń:

· planuje i wykonuje doświadczenia, w których wyniku można otrzymać wodorotlenek wapnia (C)

Uczeń:

VI. 2) projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek (rozpuszczalny i trudno rozpuszczalny w wodzie), […] (np. […] Ca(OH)₂ […]); zapisuje odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej

VI. 3) opisuje właściwości i wynikające z nich zastosowania niektórych wodorotlenków […] (np. […] Ca(OH)₂ […])

60.

61.

Sposoby otrzymywania wodorotlenków praktycznie nierozpuszczalnych w wodzie

Uczeń:

poznaje wodorotlenki trudno rozpuszczalne i praktycznie nierozpuszczalne

w wodzie – ich wzory sumaryczne oraz sposoby otrzymywania.

· definicja zasad

· różnica między wodorotlenkiem i zasadą

· wzór i właściwości i otrzymywanie zasady amonowej

· tabela rozpuszczalności wodorotlenków i soli

· przykłady zasad (tabela rozpuszczalności)

· otrzymywanie wodorotlenków trudno rozpuszczalnych i praktycznie nierozpuszczalnych w wodzie

Uczeń:

· definiuje pojęcie zasada (A)

· wymienia przykłady wodorotlenków i zasad (A)

· określa rozpuszczalność wodorotlenków na podstawie tabeli rozpuszczalności wodorotlenków i soli (C)

· zapisuje wzór zasady amonowej (C)

· wymienia najważniejsze właściwości zasady amonowej (A)

· zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenków praktycznie nierozpuszczalnych w wodzie (C)

· zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymywania wodorotlenków: miedzi(II), glinu (C)

Uczeń:

· opisuje doświadczenie otrzymywania wodorotlenków: miedzi(II), glinu (C)

· planuje doświadczenia, w których otrzyma wodorotlenki trudno rozpuszczalne i praktycznie nierpzuszczalne w wodzie (D)

· zapisuje wzór sumaryczny wodorotlenku dowolnego metalu (C)

· określa właściwości i zasady amonowej (C)

· zapisuje równania reakcji otrzymywania różnych wodorotlenków (D)

· identyfikuje wodorotlenki na podstawie podanych informacji (D)

Uczeń:

IV. 7) […] pisze […] równania reakcji wodoru z niemetalami; opisuje właściwości fizyczne oraz zastosowania wybranych wodorków niemetali (amoniaku […])

VI. 2) projektuje i przeprowadza doświadczenia, w wyniku których można otrzymać wodorotlenek (rozpuszczalny i trudno rozpuszczalny w wodzie), […] (np. […]Cu(OH)₂ […]); zapisuje odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej

VI. 4) […]; rozróżnia pojęcia: wodorotlenek i zasada

62.

Proces dysocjacji jonowej zasad

Uczeń:

poznaje pojęcie zasada. Odróżnia zasady od wodorotlenków. Opisuje właściwości zasad. Omawia proces dysocjacji jonowej zasad. Zapisuje równania dysocjacji jonowej zasad.

· pojęcie dysocjacja jonowa (elektrolityczna)

· dysocjacja jonowa zasad

· równania reakcji dysocjacji jonowej zasad

· barwa wskaźników w roztworach zasad

· wspólne właściwości zasad

Uczeń:

· definiuje pojęcie dysocjacja jonowa (elektrolityczna) (A)

· wyjaśnia, na czym polega dysocjacja jonowa zasad (B)

· odróżnia zasady od kwasów i innych substancji za pomocą wskaźników (C)

· zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jonowej zasad (C)

· definiuje zasady zgodnie z teorią Arrheniusa (A)

· wymienia wspólne właściwości zasad (A)

· wyjaśnia, z czego wynikają wspólne właściwości zasad (B)

· definiuje pojęcie odczyn zasadowy(A)

· wyjaśnia, dlaczego wodne roztwory zasad przewodzą prąd elektryczny (B)

Uczeń:

· porównuje pojęcia wodorotlenek i zasada (C)

· zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocjacji jonowej zasad (C)

· określa odczyn roztworu zasadowego na podstawie znajomości jonów obecnych w badanym roztworze (C)

Uczeń:

VI. 4) wyjaśnia, na czym polega dysocjacja elektrolityczna zasad […]; definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit; zapisuje równania dysocjacji elektrolitycznej zasad […]; rozróżnia pojęcia: wodorotlenek i zasada

63.

Podsumowanie wiadomości o tlenkach i wodorotlenkach

64.

Sprawdzian wiadomości z działu Tlenki i wodorotlenki